Binding als kans om hoogopgeleide jongeren terug te laten keren naar plattelandsregio’s
Blog van Arjen | mei 2023
Sense of place of binding met de eigen plattelandsregio zijn aanknopingspunten om hoogopgeleide Friesen om ûtens terug te laten keren. Dat bleek uit de afstudeerscriptie van stadmaker Arjen. Deze minder tastbare binding met plekken komt ook in veel van Arjens projecten terug, tijdens de eerste maanden bij MaakdeStad! Hoe? Hij licht het in deze blog toe.
“Tijdens mijn master Economic Geography groeide mijn interesse in de relatie tussen mensen en hun omgeving, iets waar MaakdeStad elke dag mee bezig is.”
Vertrek van hoogopgeleiden uit plattelandsregio: enkel te wijten aan carrièreperspectief?
Voor mijn scriptie deed ik, onder begeleiding van het Fries Sociaal Planbureau (FSP), onderzoek naar het verhuisgedrag en de verhuisintenties van hoogopgeleide jongeren (tot en met 30 jaar) uit de anticipatieregio (stadium vóór een krimpregio) Zuidoost Friesland. De bevolking daalt er, maar nog niet zo snel als in krimpregio’s [1]. Het FSP draagt bij aan de Regio Deal Zuidoost Friesland met monitoring van thema’s als brede welvaart.
Hoogopgeleiden zijn belangrijk voor een regio: om huidige bedrijven te behouden en andere bedrijven aan te trekken. Juist deze hoogopgeleide jongeren trekken vaak weg om te studeren en komen slechts mondjesmaat terug naar de regio. In de lokale politiek en krantenkoppen wordt dit al gauw geweten aan het gebrek aan aantrekkelijke banen in het Noorden. Maar is dit het hele verhaal of speelt er meer?
Door gebruik te maken van 26 interviews met blijvers (nooit op kamers gegaan), terugkeerders (na het op kamers gegaan snel weer teruggekeerd) en wegblijvers (wonen nog steeds in hun studiestad) bleek dat hun binding met de thuisregio sterk verschilt en daarmee de verhuisintentie sterk beïnvloedt. Om het gesprek meer tot ‘leven’ te brengen gebruikte ik ook foto elicitatie en een life history calendar als onderzoekmethoden. Bij foto elicitatie kiest de respondent een foto die de binding met een plek het best illustreert en licht dit verder toe tijdens het gesprek. Bij een life history calendar wordt de verhuisgeschiedenis van de respondent in kaart gebracht aan de hand van verschillende thema’s om zo de herinnering te activeren en het schematisch te verbeelden.
[1] Krimpgebieden en anticipeergebieden | Bevolkingsdaling | Rijksoverheid.nl
No place like home voor blijvers en terugkeerders
Blijvers en terugkeerders geven aan dat zij zich volledig thuis voelen in hun dorp. Ze kennen de omgeving en identificeren zich daar mee: een sterke place identity. Terugkeerders bouwden nooit een hele sterke binding op met de stad waar zij studeerden buiten het studentenleven. Voor hen stond vast dat ze na hun studie terug naar ‘huis’ gingen, iets wat ze elk weekend al deden. Deze groepen accepteren de reistijd naar Groningen of Leeuwarden voor hun werk. Een deel van de blijvers en terugkeerders overwoog wél om naar de Randstad te verhuizen, maar kreeg van hun stagebedrijf een mooie kans om te blijven. Iets waar lokale overheden een faciliterende rol in kunnen spelen. Hun omgeving is leefbaar met een kroeg, supermarkt en hechte sportvereniging. Voor de meesten begon de zoektocht naar een baan vanuit de plek waar ze wilden wonen en niet andersom.
Wegblijvers: carrière kort na afstuderen belangrijkst
Voor de wegblijvers is dit anders. Zij maakten inderdaad de stap naar de Randstad of bleven in hun studiestad werken en wonen. Werk is dus zeker belangrijk in hun huidige keuze, maar inmiddels hebben zij ook een mindere sterke binding met hun dorp in Zuidoost Friesland. Zij voelen zich er minder thuis en hechten meer waarde aan de gemakken van de stad en het inmiddels opgebouwde sociale leven. Terwijl ze een sterkere met hun studiestad hebben opgebouwd en zich inmiddels hier meer thuis voelen.
Kijkend naar de komende levensfase blijven de blijvers en terugkeerders graag in Zuidoost Friesland. Zij zijn immers al ‘thuis’ en willen hun kinderen een vergelijkbare opvoeding geven zoals zij zelf genoten hebben. De groep die tot nu toe in de stad is gebleven vanwege werk, geeft aan wél naar een dorp te willen verhuizen bij eventuele kinderen. Maar dit dorp ligt voor de meesten niet in Zuidoost Friesland. Er is simpelweg niets wat hen terugtrekt naar deze regio, de binding is niet sterk genoeg. Wel hebben zij dezelfde opvatting over de voordelen van het opvoeden van kinderen in een dorp ten opzichte van een stad: het is er rustiger, veiliger en gemoedelijker. Oftewel, een rural idylle [2].
Een klein deel van de huidige stedelingen wil wel terug vanwege de onderhouden vriendschappen en binding met de regio. Zij zijn bereid toe te geven op carrièremogelijkheden om in deze regio te wonen en hun kinderen daar op te voeden. Wél is belangrijk dat het leefbaar genoeg blijft: een school, supermarkt, kleine winkels en goed bereikbaarheid met de auto en OV naar grotere steden. De regio en provincie zouden er dus goed aan doen om studenten en jonge alumni te blijven verbinden met hun roots, bijvoorbeeld door regelmatige borrels, events en activiteiten voor streek- of provincie genoten (Zie ZEEUWSE CONNECTIE als mooi voorbeeld).
Bijdrage aan leefbaarheid door projecten
Mijn ervaringen in Zuidoost Friesland zijn leerzaam voor mijn huidige projecten bij MaakdeStad. Geen plek, stad of dorp is gelijk. Niet qua uiterlijk, niet qua historie en niet qua omgeving. Daarnaast is het een samenspel tussen de gebouwde omgeving, natuur en mens. Of zoals een inwoner van Moerkapelle tijdens een bijeenkomst voor het gebiedspaspoort stelde:
“Uiteindelijk maken de stenen het dorp niet maar doen de mensen dit”
Ook de beleving van verschillende personen is anders. Hoewel de één enorm hecht aan een bepaalde plek, kan dit door een ander ervaren worden als een puur praktische plek zonder een speciaal gevoel. Die benadering draagt bij aan sterkere plekken. De balans daarin vinden voor verschillende plekken is een mooi uitdaging in mijn projecten bij MaakdeStad!
Samenwerken?
Wij werken in onze projecten samen met verschillende netwerkpartners. We zijn voortdurend op zoek naar collega’s en partners die ons verder versterken en uitdagen.
Werk jij binnenkort samen met ons aan sterke plekken?
